إذا قال لك الجهمي أخبرني عن القرآن
حَدَّثَنِي أَبُو بَكْرٍ بْنُ إِسْحَاقَ الصَّاغَانِيُّ، قَالَ : رَأَيْتُ فِيَ كِتَابِ أَبِي عُبَيْدٍ الْقَاسِمِ بْنِ سَلَّامٍ بِخَطِّهِ :
«إِذَا قَالَ لَكَ الْجَهْمِيُّ أَخْبِرْنِي عَنِ الْقُرْآنِ، أَهُوَ اللَّهُ أَمْ غَيْرُ اللَّهِ؟
فَإِنَّ الْجَوَّابَ أَنْ يُقَالَ لَهُ : أَحَلْتَ فِي مَسْأَلَتِكَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ وَصَفَهُ بِوَصْفٍ لَا يَقَعُ عَلَيْهِ شَيْءٌ مِنْ مَسْأَلَتِكَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ : ﴿الم تَنْزِيلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾ [السجدة : ٢] فَهُوَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَلَمْ يَقُلْ هُوَ أَنَا وَلَا هُوَ غَيْرِي إِنَّمَا سَمَّاهُ كَلَامَهُ، فَلَيْسَ لَهُ عِنْدَنَا غَيْرُ مَا حَلَّاهُ بِهِ وَنَنْفِي عَنْهُ مَا نَفَى».
فَإِنْ قَالُوا : «أَرَأَيْتُمْ قَوْلَهُ عَزَّ وَجَلَّ : ﴿إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُون﴾ [النحل : ٤٠] فَالْقُرْآنُ شَيْءٌ فَهُوَ مَخْلُوقٌ».
فَقِيلَ لَهُ : «لَيْسَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ يُقَالُ لَهُ شَيْءٌ .
إِلَّا تَسْمَعُ كَلَامَهُ ﴿إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ﴾ [النحل : ٤٠] فَأَخْبَرَكَ أَنَّ الْقَوْلَ كَانَ مِنْهُ قَبْلَ الشَّيْءِ فَالْقَوْلُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ سَبَقَ الشَّيْءَ وَمَعْنَى قَوْلِهِ (كُنْ) : أَيْ كَانَ فِي عِلْمِهِ أَنْ يَكُوِّنَهُ».
بۆی باسکردم أبو بكر کوڕی إسحاق الصاغاني وتی : بینیم لە کتێبی أبي عبید القاسم کوڕی سلام بە دەستووخەتی خۆی : «کاتێك جەهمیەك پێی وتی : هەواڵم پێبدە دەربارەی قورئان ئایا الله ـیە، یان بێجگە لە الله ـیە؟
جا لە وەڵامی ئەمە پێی دەوترێت : لە پرسیارەکەدا تێکەڵەت کرد چونکە بە وەسفێك وەسفی الله عز وجل ـت کردووە کە جێبەجێ نابێت بەسەریدا هیچ شتێك لەوەی پرسیارت لێی کردووە، الله عز وجل دەفەرمووێت : ﴿الم تَنْزِيلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾ [السجدة : ٢] جا ئەوە لە لایەن الله عز وجل ـەوەیە، وە نەیفەرمووە : ئەوە منم، وە ئەوە جگە لە منە بەڵکو ناوی لێناوە وتەی خۆی، جا هیچ لە لای ئێمه نییە جگە لەوەی خۆی حەڵاڵی کردووە پێی، وە نەفی ئەوە دەکەین کە نەفی کردووە دەربارەی خۆی».
جا ئەگەی وتیان : «ئایا نەتانبینیوە وتەی عز وجل : ﴿إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ﴾ [النحل : ٤٠] جا قورئان شتە ئەوە مەخلوقە.
پێیی دەوترێت : نابێت وتەی الله عز وجل پێی بوترێت : شت».
ئایا نەتبیستووە وتەی الله : ﴿إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ﴾ [النحل : ٤٠] هەواڵیداوە پێت کە وتە لە خۆی بووە پێش شتەکە، جا وتە لە الله عز وجل ـەوە جیایە لە شت.
وە مانای وتەی الله : (كُن) واتە : لە عیلمی ئەودا بووە کە ببێت».